Logistyka sieci sklepów

Publikacje firmowe

Logistyczna obsługa sieci sklepów detalicznych rządzi się regułami odrębnymi od klasycznych reguł charakterystycznych dla dystrybucji hurtowej B2B czy logistyki e-commerce. Podstawą tej różnicy jest konieczność synchronicznej obsługi wielu odbiorców, którzy z założenia bardzo często mają niemal jednakowe potrzeby niemal w tym samym czasie. Te same nowości muszą być wprowadzone do całej sieci handlowej tego samego dnia a ewentualne wycofania muszą być realizowane zgodnie z tym samym schematem w każdym sklepie. Wymaga to specyficznego podejścia, które opiszemy w tym artykule.

W tym wpisie poruszane są następujące tematy:
⊛ Pierwsza alokacja
⊛ Dotowarowanie i replenishment
⊛ Przerzuty między sklepami
⊛ Wycofania ze sklepów
⊛ Organizacja magazynu
⊛ Podsumowanie

Pierwsza alokacja to działanie związane z wprowadzeniem nowego produktu do sieci sklepów. W zależności od branży, polityki firmowej (która obejmuje np. rozróżnienie sklepów na różne kategorie) czy asortymentu nowy produkt powinien być wprowadzony jednocześnie do całej sieci handlowej w pełnej ilości (np. wszystkie rozmiary odzieży czy butów trafiają tego samego dnia do wszystkich sklepów), powinien pojawić się tylko jednostkowo w jednej wersji demonstracyjnej (np. sprzęt komputerowy, RTV i AGD) bądź zostać wprowadzony tylko do sklepów premium. Schemat działania ustalany jest zazwyczaj na dłużej to znaczy przynajmniej przez kilka miesięcy (a czasami nawet kilka lat) nie ulega on istotnym zmianom. Istotne jest natomiast operacyjne przygotowanie towaru do wysyłki w magazynie. W mniejszych firmach działanie to odbywa się manualnie poprzez użycie powstających przez lata doświadczeń arkuszy Excelowych wspieranych czasami raportami Business Intelligence. W większych bądź bardziej świadomych problemu firmach wykorzystuje się automatyzację alokacji, np. taką jaką oferuje AlgotiQ. O działaniach logistycznych związanych z obsługą sieci sklepów napiszę więcej pod koniec tego tekstu.

Każda sprzedaż produktu znajdującego się w sklepie powoduje zachwianie zaplanowanej struktury asortymentu, co może skutkować spadkiem sprzedaży. Aby zapewnić optymalne wypełnienie sklepu należy jak najszybciej uzupełnić braki towaru w sklepie. Słowa dotowarowanie i replenishment często używa się zamiennie jako równoważne określenia. Jako firma doradcza z dużym doświadczeniem w obsłudze sieci sklepów rozróżniamy te dwa określenia jako różniące się od siebie. W naszej nomenklaturze dotowarowanie to proces dosyłania sprzedanych produktów z magazynu w przypadku, gdy w magazynie centralnym znajduje się wystarczająca ilość towaru (każda sprzedaż może być uzupełniona z magazynu). Replenishment to według nas działanie związane z uzupełnieniem sklepu wtedy, gdy zapotrzebowanie jest większe, niż ilość dostępnego towaru. Trzeba wtedy podjąć decyzję dokąd wysłać produkty, żeby wypełnienie sklepów było optymalne. Bardziej zaawansowane rozwiązania potrafią przejść wtedy w tryb replacement, czyli wysyłki zamienników lub zastępników (dóbr substytucyjnych).

Obsługa klasycznego dotowarowania (przy wystarczającej ilości zasobów) jest stosunkowo prosta i większość nawet niezbyt zaawansowanych systemów typu ERP czy WMS potrafi automatycznie wygenerować rozkazy dotowarowania sklepów tak, aby uniknąć sprzedaży utraconej. W przypadku ograniczonych zasobów rozwiązanie wymaga zaawansowanych algorytmów działania. Decydując się na wdrożenie automatyzacji dotowarowania przy zastosowaniu najprostszych rozwiązań należy pamiętać o zablokowaniu automatycznej dosyłki gdy kończą się zasoby, gdyż niemal na pewno przyniesie to więcej szkody niż korzyści. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, gdy sklepy sprzedają komplety bądź dobra komplementarne, na które popyt nie jest jednorodny (klasycznym przykładem jest damski żakiet, który może być sprzedany ze spodniami lub spódnicą a dodatkowo ich rozmiary nie muszą być zgodne ze sobą).

Skrajnym przypadkiem ograniczenia dostępnych zasobów jest sytuacja, gdy wszystkie towary zostały już rozesłane do sklepów i w magazynie centralnym nie ma żadnych produktów, które można by wysłać do sklepów. W takim przypadku właściwe zatowarowanie osiąga się poprzez przesunięcia towarów między sklepami nazywane przerzutami. W zależności od polityki firmy i możliwości operacyjne magazynu przerzuty można zorganizować w trybie wielobocznym (peer-to-peer, czyli sklepy przesyłają towary bezpośrednio między sobą) bądź gwiaździstym (przez magazyn centralny). Poza przypadkami, gdy przerzuty są szczątkowe rozwiązanie gwiaździste jest znacznie efektywniejsze (niższe koszty, dokładniejsze pokrycie optymalnej struktury asortymentu w sklepach), choć wymaga bardzo sprawnego działania magazynu i może wprowadzić spowolnienie poprzez wydłużenie czasu obsługi towarów w drodze. Najciekawszym atrybutem trybu gwiaździstego jest możliwość komasowania rozmiarów ubrań czy butów w sieci sklepów odzieżowych (z 3 sklepów ściągamy końcówki towarów by zasilić jeden pełną rozmiarówką).

Wycofania ze sklepów to działanie najbardziej charakterystyczne dla sieci odzieżowych, choć stosowane są również w innych branżach, gdy do sprzedaży wchodzą produkty w nowszych wersjach (np. komputery, czy sprzęt RTV i AGD). Produkty które są zastępowane przez nowsze wersje trafiają zazwyczaj do outletów, czyli sklepów które nie tylko nie oferują najnowszych wersji produktów, ale też nie są one dostępne w pełnej szerokości asortymentu (nie wszystkie rozmiary, nie wszystkie wersje wyposażenia komputerów itp.). Innym przypadkiem wycofania jest odsyłanie do magazynu centralnego produktów wystawowych, które mogą nosić ślady nieznacznego użytkowania bądź nie posiadają opakowań fabrycznych. Wycofanie jest bardzo dużym obciążeniem dla magazynu, dlatego zaawansowane oprogramowanie zarządzające alokacją produktów w sklepach potrafi odpowiednio sterować tym wycofaniem, aby jak najszybciej opróżnić sklepy nie wprowadzając nadmiernego obciążenia obsługą zwrotów w magazynie centralnym.

Przygotowanie magazynu do obsługi sieci sklepów detalicznych wymaga zaprojektowania procesów logistycznych w specyficzny sposób. Bardzo często w takim przypadku przy kompletacji stosuje się metodę dwustopniową, gdzie w drugim przebiegu zamiast klasycznego sortowania towarów na pojedyncze zamówienia stosuje się tzw. rozkładanie indeksowe bądź odwrotną kompletację sklepową. Polega ona na tym, że wszystkie sklepy mają sztywno przypisane lokalizacje z pojemnikami bądź paletami alokowanymi w tych lokalizacjach i pracownik z każdym towarem przechodzi wzdłuż wszystkich otwartych pojemników sklepowych i dokłada do nich produkty przeznaczone dla poszczególnych sklepów. W przypadku niektórych towarów możliwe jest zastosowanie sorterów zrzutowych, które znacząco ograniczają ilość pracy ludzkiej.

Jakkolwiek idea funkcjonowania magazynu centralnego dla wielu branż jest bardzo podobna jako firma doradcza mamy przy projektowaniu takich magazynów bardzo dużo pracy, gdyż specyfika biznesu może powodować istotne różnice w projektach magazynu. Jak zawsze istotne jest, aby magazyn mógł rosnąć razem z firmą (ze wzrostem sieci handlowej oraz częściową zmianą asortymentu czy jego szerokości) wraz z wprowadzaniem modyfikacji w funkcjonowaniu sieci handlowej (przejście na częstsze zatowarowanie sklepów, zmiana przerzutów z trybu P2P na gwiaździsty, wejście w strategię Omnichannel czy Connected Retail itp.).

Niniejszy tekst dotyka tylko wierzchołka góry lodowej jakim jest kwestia logistyki sieci sklepów detalicznych. Poza opisanymi tu kwestiami nie dotknęliśmy się w ogóle kwestii organizacji promocji i przecen, które zaburzają wszystkie opisane tu działania czy połączenia sklepów stacjonarnych ze sprzedażą internetową. Osobną kwestią jest dodatkowo dyskusja czy sieć sklepów obsługiwana jest przez jeden magazyn centralny czy wiele mniejszych magazynów (jak dzieje się to zazwyczaj w sieciach sklepów spożywczych). W związku z tym jako firma zajmująca się doradztwem logistycznym sugerujemy zawsze kontakt z nami celem współpracy przy projekcie magazynu a szerzej logistyki dystrybucji w takim specyficznym przypadku.